Kultura

Tekst: Biljana Marković

Foto: Radio Kotor / B.M.

Izložba pod nazivom “Istorija ronjenja – Evolucija ronilačke opreme kroz vrijeme” otvorena je sinoć u galeriji Pomorskog muzeja Crne Gore Kotor. Prisutni su imali priliku da se upoznaju sa zanimljivom istorijom ronjenja kroz raznovrsnu i bogatu privatnu kolekciju Dragana Gačevića.

Prisutne je pozdravio jedan od autora postavke, kustos pomorsko-tehničke zbirke, Ilija Mlinarević, napomenuvši da su tehničke zbirke “zapravo srce muzeja”.

“Da nije bilo tehnike ne bi bilo svih naših slavnih pomoraca, pa je tako i u ronjenju. Ovim otkrivamo svijet dubina i to na najbolji način iz privatne kolekcije gospodina Dragana Gačevića. On je jedini koji je ovoliki broj predmeta sakupio, sačuvao i održavao sve ovo vrijeme i nama danas prezentuje”, kazao je Mlinarević dodajući da je Gačević u najvećem dijelu zaslužan za postavku.

Navodeći da je ronjenje u Boku Kotorsku donijela Austrougarska mornarica krajem 19. vijeka izgradnjom tivatskog “Arsenala”, Dragan Gačević je precizirao da je 1897. godine u “Arsenalu” izgrađen prvi brod.

Ronjenje je u Tivat, kako kaže , došlo iz Pule koja je bila centar Austrougarske ratne mornarice. Tamo se još krajem 19. vijeka formirala ronilačka škola koja je trajala sve do odlaska Austrougarske sa tih prostora.

Paralelno sa razvojem ronjenja za potrebe Ratne mornarice u Šibenskom akvatorijumu razvijalo se, kao privredna grada, spužarstvo.

“Kada se završio Prvi svjetski rat i formirana država, nagli razvoj profesionalnog ronjenja u civilne svrhe odvijao se u Šibenskom akvatorijumu. Tako je Šibenik razvio dvije velike zadruge za spužve. Odlaskom Austrougarske mornarice iz Boke Kotorske, nisu otišli svi ronioci koji su bili njeni pripadnici. Neki su tu ostali. Među njima je najpoznatiji Alojzije Polak koji je bio porijeklom Čeh. Nastavio je da vodi ronilačku školu u Kraljevskoj ratnoj mormarici, koju je vodio sve do tridesetih godina kada je morao zbog starosti da je napusti. Prva ronjenja autonomne ronilačke opreme odvijala se u Tivtu za potrebe osposobljavanja budućih podmorničara za dvije podmornice koje su 1928. godine došle u Boku Kotorsku. 

To je bio prvi slučaj da se na ovom dijelu jadranske obale odvija tzv. autonomno ronjenje, znači bez kaciga i crijeva koja smo mi gledali. Sve to rađeno je za potrebe spašavanja posada podmornica.  Dakle, 1927.  u Tivtu je prvi put organizovano ronjenje sa lakom autoronilačkom opremom”, rekao je Gačević.

Godine 1932.  napisano je prvo pravilo za ronilačku službu u kraljevskoj mornarici Jugoslavije. Alojzija Polaka naslijedio je Jozo Komadina. U Tivat je 1933. godine došao ronilački brod “Spasilac” iz Hamburga. To je prvi veliki brod koji  je bio osposobljen za potrebe spašavanja podmorničara iz potopljenjne podmornice.

Paralelno sa vojnim odvijao se i razvoj civilnog ronjenja.

Prvi instruktor ronjenja koji je bio iz ovih krajeva, Karlo Bauer,  rođen u zelenici 1911. godine. Bio je legenda bivšeg jugoslovenskog ronjenja, takođe olimpijac u jedrenju. Roneći je, 1954. godine, izgubio život u Splitu.

Preduzeće “Brodospas” za vađenje potopljenih brodova formirano je 1948. godine sa sjedištem u Rijeci, kasnije je preseljeno u Split.

“Brodospas” je Boki prvi krenuo sa vađenjem jednog velikog italijanskog broda koji je bio potopljen u  Tivatskom zalivu. Brod je izvađen, željezo izrezano i odvezeno za Vareš i Zenicu.

“Tih 60-tih godina počelo se razvijati i vojno i civilno ronjenje-Prvi ronilački klubovi formirani su u Sloveniji, zatim u Hrvatskoj i u Srbiji, a nešto kasnije i u drugim republikama. Tada se krenulo masovno sa tzv. autonomnim ronjenjem koje danas poznajemo kao ronjenje.

Sredinom 80-te godine je u Beogradu napravljen moderan brod za ronjenje i spašavajnje podmorničara tzv. Spasilac koji je bio opremljen najmodernijom opremom tog vremena i  sistemom baro komora za tzv. dubinsko ronjenje, kratkotrajno i dugotrajno. Početkom 80-tih godina u ratnu mornaricu su stigle I neke nove ronilačke barkase opremljene za autonomno ronjenej za teška ronjenja”, rekao je Gačević.

Danas je ronjenje poznato kao turistička ponuda. Početkom 90-tih godina došlo je do ekspanzije u turističkom ronjenju. Otvoreni su brojni ronilački centri.

“Nekada se smatralo da je potopljeni brod za vazda izgubljen i da se nikad više neće ni pominjati. Međutim, danas su svi ti brodovi koji su potonuli, a dostupni su roniocima, pretvoreni u neke ronilačke destinacije i koji su maltene postali hit u turističkoj ponudi kako Crne Gore, tako i drugih država”, rekao je Gačević koji je inače tehnički ronilac, instruktor, istraživač. Pronašao je brojne olupine brodova u Crnoj Gori i autor knjige “Podmorje Crne Gore”.

Organizatori izložbe su Pomorski muzej Crne Gore i Laboratorija za arheologiju pomorstva, Pomorski fakultet Kotor, Univerziteta Crne Gore, u sklopu manifestacije “Podvodni kulturni predjeli Crne Gore”.

lzložbu i manifestaciju podržali su Opština Kotor i Turistička organizacija Opštine Kotor.

Postavka se može pogledati do 17. juna.